MEDYALAB - 5. SAYI

5 4 Me dy aL ab Ma r t 2 02 1 4 Me dy aL ab Ma r t 2021 5 Medya, günümüz ailesinde nasıl bir role sahip? , K itleiletişimaraçlarının kullanımı üzerine her geçen gün onlarca çalışma yapılıyor. Söz konusu aile kurumu ve onun medya ile ilişkisi olduğunda, mesele old- ukça hassaslaşıyor. Literatüre göz attığımızda, özellikle çocukların ve ebeveynlerin bakış açısından farklı soruların arka planına göre inceley- en güncel çalışmaların olduğunu görebiliyoruz. Southwest Media Educa- tion Research Association’ın FIM çalışması 2011 yılında tamamlanan Aile, Etkileşim ve Medya Çalışması raporu, ailede iletişim ve medya kullanımı hakkında kapsamlı veriler sunuyor. Çalışma, İnternetin özel- likle büyük çocuklar ve gençler için önemli bir rol oynadığını doğrular nitelikte. Bu önemli araştırmanın sonuçları ise oldukça çarpıcı. Seçilen 260 aileden ankete katılan ebeveyn- lerin sadece yüzde 21’inin kendiler- ini medya eğitimi konusunda yeterli gördüğü ve yüzde 60’ının medya eğitimi konusunda sınırlı olarak yetkin gördüklerini, yüzde 14’ünün bu konuda kendilerine pek güven- mediğini ve yüzde 5’inin kendini düşündüğünü gösteriyor. Bu sayısal verilerden, şöyle bir çıkarım yapmak mümkün görünüyor: Özellikle ebev- eynlerin, çocuklarının medya kul- lanımıyla nasıl başa çıkabilecekleri ya da baş etmeleri gerektiği konu- sunda bilgiye büyük ihtiyaçları var. Aile profilinin gençlerin internet kullanımına etkisi var Bir başka önemli araştırma ise, “Ailelerde Fazla İnternet Kul- lanımı”na odaklanıyor ve gençlerin bilgisayar ve internet kullanımı ile yetiştirilmeleri arasındaki ilişki inceliyor. Bu önemli araştırmanın sonuçlarını ise şu şekilde öze- tlemek mümkün: Ebeveynlerin, gerçekten patolojik bir duruma dair herhangi bir kanıt olmadan, gençlerin aşırı bilgisayar ve İnter- net kullandıklarını tanımladıklarını gösteriyor. Buna ek olarak, hem ebev- eynler hem gençlerin kendil- eri açısından hem de bağımlılık araştırması açısından gençlerin aslında bağımlılık benzeri İnternet kullanımına sahip olduğu ailel- er de vardır. Bu aileler tüm so- syal çevrelerde bulunabilmesine rağmen, daha zayıf sosyal sını- flardan ve tek ebeveynli ailelerden oluşuyor. İnternet günümüz çocukları ve gençleri için günlük yaşamın bir parçası İnternetin ergenler için uzun zamandır günlük yaşamın bir parçası olduğu gerçeği, aynı zamanda, “EU Kids Online II” araştırma projesinin bulgularıyla da doğrulanıyor. 25 Avrupa ülke- sindeki ebeveynler ve çocuklar üzerinde yapılan temsili anketin sonuçları şunu gösteriyor: 9 ila 16 yaşındaki internet kullanıcılarının yüzde 93’ü haftada en az bir kez, yüzde 60’ı her gün veya hemen hemen her gün çevrimiçi oluyor. Veriler, (ölçülü olarak) daha yüksek kullanımın, artan internet yeterliliği ve daha fazla güvenlik Doç. Dr. Hasan Gürkan T E L E V İ Z Y O N E T K İ L E R İ önlemleri bilgisi ile el ele gittiğine dair göstergeler sağlıyor. Ayrıca ebeveynlerin ve çocukların bakış açılarının karşılaştırılması, ebev- eynlerin çocuklarının çevrimiçi deneyimlerinden her zaman hab- erdar olmadıklarını gösteriyor. Örneğin, ankete katılan Alman ebeveynler, çocukların İnternette cinsel imajlarla ilgili deneyimlerini abartılı bulduklarını ifade ediyor- lar; bunun tersine, çocuklarının kendilerinin belirttiklerinden daha az sayıda ebeveyn, çocuklarının çevrimiçi bir tanıdıkla tanıştığına inanmıyor. Bu nedenle, üç çalışmadan şöyle genel bir sonuca ulaşmak mümkün görünüyor: Ebeveyn- ler, medya kullanımlarında onlara yetkin bir destek sağlamak için çocuklarıyla mümkün olduğu ka- dar erken konuşmalı… Çocuklar tarafından medya kullanımı Medya kullanımına çocuk- ların gelişimi açısından bakıldığın- da, en önemli faktörün aileler olduğunu söyleyebiliriz. Çünkü ilk medya deneyimi ailede kazanılır. Çocuk burada sadece ilk duy- gusal ve sosyal temasları deney- imlemekle kalmaz, aynı zamanda medyayla nasıl başa çıkılacağını da öğrenir. Günümüzde çocuklar, çok uzun zaman öncesine kıyasla muazzam bir medya ekipmanı- na sahip ev ortamında büyüyor. Ayrıca medya, çocukların gün- lük yaşamlarında güvenilir birer arkadaş haline gelmiş durumda. Bu noktada diyebiliriz ki, günlük yaşam ve medya iç içe geçiyor. Bilimsel araştırmalar, günümüzde medya kullanımını bireysel yaşam çevresi ile bağlantılı olarak gö- zlemliyor. Sadece nedensel et- kilere bakmak yerine, medyanın önemi ve kullanıcılar için içeriği- yle ilgili sorular giderek daha fazla soruluyor. Medya artık yalnızca bir manipülasyon aracı olarak değil, farklı ihtiyaçları karşılamanın bir yolu olarak görülüyor. Bu bağlam- da, medya tüketimi, sosyal bir kökene sahip olan ve bu nedenle öğrenilen aktif, gerçeklik işleme eylemi olarak anlaşılıyor. Bu bakış açısının aşağıdakileri ön plana çıkardığını söyleyebiliriz: Me- dya kullanımı sosyal durumlarda gerçekleşir ve günümüzün bir so- syal eylem biçimini temsil eder. Televizyon kullanımı Televizyonun gündelik doğası ve alımının günlük ey- lem yapılarına yerleştirilmesi, ortamın ve içeriğinin çocuk- ların yaşamlarında tematik ve iletişimsel bir kaynak olarak önemini gösteriyor. Medya olayları hakkındaki tartışmalar da çocukların medya anlaşma- larına dahil edilmeli ve onlar için günlük eğlencenin önemli bir bölümünü temsil etmelidir. Esas nokta, arkadaşlarla yapılan medyadaki konuşmaların gün- lük televizyon metinleriyle tematik olarak ilgili olmasıdır. İlgili bireylerin kimliği, medya deneyimleri hakkında yorum- layıcı ve yeniden canlandırıcı sohbetler yoluyla özneler arası paylaşılan normlar, değerler ve rol modelleri temelinde çocuk- lar için müzakere edilir veya onaylanır. Bilgisayar oyunu kullanımı Farklı yaş grupları için çocukların medya kullanımı- na bakıldığında, “televizyon- dan bilgisayarlara doğru net bir gelişme” görülebilir. Çocuklar bilgisayarı “çok yönlü bir araç” olarak kullanırlar: Onlar için bu aynı zamanda bir oyun, çalışma ve öğrenme ortamıdır. Ancak genel olarak, bilgisayar oyunu kullanımı her iki cinsiyetten çocuklar için en popüler boş zaman aktivitesidir. Konu ile ilgili TRT Akademi Dergisi’nin Sonia Livingstone ve Alicia Blum-Ross ile yaptığı röpor- taj oldukça çarpıcı. Livingstone ve Blum-Ross çocukların ekran süresi açısından ailelerin tutum ve davranışlarını araştırma neden- lerini ve bunun önemini şu şejilde özetliyorlar: Dijital çağla sağlanan eşsiz fırsatları kullanan ebeveynler ekran süresinin olumsuz etkilerini azaltmaya çalışıyorlar ve ‘dijital anne-babalık’ üzerine tartışmalar bu nedenle kutuplaşmış durumda. Ebeveynler, dijital teknolojilerle il- gili karar verme baskısını güçlü bir şekilde hissediyorlar ve çocukların ekran ‘bağımlısı’ olması veya “sib- er zorbalığa” maruz kalmasından (hatta suç işlemesinden) değil aynı zamanda dijital olanakları sağlay- amazlarsa çocuklarının ‘arkada kalabileceğinden’ kaygılanıyor- lar. Bu endişeler artıyor; çünkü dijital medyanın henüz yeni ka- bul edilen, son Amerikan Pediatri Akademisinin (AAP) bulgulanmış açıklamalarında açıkça görülüyor ki “ekran zamanı” yalnızca “zam- an” ve bu nedenle bir ölçüde gün- lük yaşamın her parçası olmakta. Sonuç olarak, ailelerin kitle iletişim araçlarının (yeni medya da buna dahil) kullanımı konusunda çok hassas davranması gerekiyor. Çünkü çok faydalı olabilen medya, yanlış kullanıldığı ve algılandığında oldukça tehlikeli olabilir… Yararlanılan kaynaklar - Southwest Educational Research Association: https://sera-edresearch.org/ - EXIF – Exzessive Internetnutzung in Familien Zusammenhänge zwischen der exzessiven Computerund Internetnutzu- ng Jugendlicher und dem (medien-) erzie- herischen Handeln in den Familien: https:// www.agev.de/mediathek/file/EXIF-Exzes- sive-Internetnutzung-in-Familien.pdf - EU Kids Online: Researching Eu- ropean Children’s online oppurtunities, risks, and safety: https://www.lse.ac.uk/ media-and-communications/research/re- search-projects/eu-kids-online - TRT Akademi (2018), Sonia Liv- ingstone ve Alicia Blum-Ross: ‘Ekran süresi’ televizyon T E L E V İ Z Y O N E T K İ L E R İ kavramının artık modası geçmiş olduğu so- nucuna varabiliriz.